Παρασκευή, 00:01 - 26/06/2020

  Tweet

Η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε ένα στάδιο του καπιταλισμού γεμάτο αντιφάσεις.

Η μεγάλη επιθυμία του νεωτερικού δυτικού κόσμου - η επιθυμία για χρήμα και κατανάλωση που αυτό συνεπάγεται για τους περισσότερους - παραμένει εγκλωβισμένη και ανικανοποίητη. Οι μάζες, αγνοώντας ότι είναι τέτοιες, αποκλείονται με μαεστρία από το φθηνότερο και σπανιότερο εμπόρευμα όλων των εποχών. Το σύστημα εφηύρε μια σιωπηρή προστακτική αποθησαύρισης του επιδοτούμενου χρήματος. Είναι επιβεβαιωμένες πλέον οι αυξήσεις των καταθέσεων στην περίοδο της καραντίνας, διεθνώς. Καθόλου κακό για το χρηματοπιστωτικό κατεστημένο. Και αυτό σε μια περίοδο που το αρνητικό επιτόκιο απαξιώνει τον αναπαραγωγικό ρόλο του εμπορεύματος χρήμα.

Μετά τον εγκλεισμό στα σπίτια μας η "απόλαυση" της διακράτησης συνεχίζει αθόρυβα να υπερτερεί αυτή της δαπάνης για τους περισσότερους. Αλλά πρόκειται για φοβική/ενοχική απόλαυση: το ενδεχόμενο να υποχωρήσουν πολύ τα εισοδήματα προστάζει εγκράτεια, προτεσταντική ηθική απέναντι στις κρατικές αποζημιώσεις μετά την ακούσια αποχή από την εργασία. Μια εργασία που απαλλοτριώθηκε και μοιάζει καταναγκαστική πλέον.

Ας εμβαθύνουμε λίγο εδώ. Ζούμε το φαινόμενο της παγκόσμιας διαχείρισης της επιθυμίας. Φαινόμενο που προκαλεί μια μορφή απώθησης, από το υποκείμενο, της απόλαυσης που γεννάει η νομισματική κυκλοφορία στο συναλλακτικό σύμπαν. Και όλα αυτά αφού προηγήθηκε η σχεδόν απόλυτη αντικατάσταση του χρήματος-κεφαλαίου από το χρήμα-σημείο. Τα ψηφία στο web banking κινούν τον κόσμο και περιορίζουν την παλιά ηδονή της γεμάτης τσέπης. Το χρήμα ως σύμβολο απαξιώνεται πάνω στο χαρτονόμισμα και βρίσκει την αυτοκρατορική θέση του στην ψηφιακή οθόνη. Οι ροές του φαίνεται ότι δεν είναι απλά απεδαφικοποιημένες (όπως προέβλεψαν με τον Αντι- Οιδίποδα οι Ντελέζ- Γκουατταρί προ 40 ετών). Είναι και ασυντόνιστες. Και αυτό γιατί το internet είναι το κατ εξοχήν α-κέφαλο βασίλειο της συναλλαγής, ένα αχανές μή έδαφος, ένας εικονικός μή τόπος του σύγχρονου σημειο- κεφαλαίου.

Η επιθυμία όμως βρίσκει στο internet ένα χωρικό αδιέξοδο. Αλλάζεις ιστότοπους σαν να αλλάζεις αγορές. Πολλά σημεία μοιάζουν ζωντανές αξίες, εκπέμπουν "χρήμα" όταν σερφάρεις. Αλλά γρήγορα συνειδητοποιείς ότι είναι απλώς σημεία, bytes, ψηφία. Και χωρίς κατ’ ανάγκη να συναλλάσεσαι συνέχεια, εσύ είσαι που αναπαράγεις το χρήμα-σημείο. Και αυτό φυσικά αυξάνεται ως αξία, ως οιονεί ανταλλακτική αξία. Η αποθέωση της ασυνείδητης μόχλευσης αξίας σε εικονικό χρόνο. Λόγω φυσικά της ασυνείδητης απόσπασης υπεραξίας.

Θέλω να πω με άλλα λόγια ότι η απελευθέρωση από τα αντικείμενα και η απο-υλοποίηση του χρήματος, μαζί με την καταλυτική τριτογενοποίηση της οικονομίας των υπηρεσιών, είχε τίμημα: την υποδούλωση του ατόμου στα ψηφιακά σύμβολα. Και τώρα είναι που βρισκόμαστε στο τελικό στάδιο μιας έντονης βιοεπιθυμητικής μηχανικής, αφού επιστρατεύθηκε λόγω του ιού η βιοπολιτική καθυπόταξη, είναι κυρίαρχη η λογική της καθυπόταξης σε σύστημα και εξουσίες που αυτό μορφοποιεί ως "κανονικότητες".

Απαιτείται αρκετή εμβάθυνση σε έργα ριζοσπαστικά όπως το "Λιβιδινική Οικονομία" του Λυοτάρ. Γιατί σήμερα μπορεί η επιθυμία να νέκρωσε για λίγο καιρό αλλά πάλι δονείται. Αυτό είναι το καλά κρυμμένο μυστικό του συστήματος, παρά το αρνητικό σύμβολο στο χρήμα (επιτόκιο). Ζούμε σε μια εποχή παρακμιακού καπιταλισμού που μοιάζει στάσιμος αλλά είναι ουσιαστικά επιταχυνόμενος. Κατάφερε και απαλλοτρίωσε την γη -κράτος, ειδικά με την πανδημία, με το χρήμα-κεφάλαιο να πιστώνεται ως σημειακό νόμισμα στους ατομικούς λογαριασμούς (βλ. επιδοτήσεις αποχής από την παραγωγή, όπως τα 800άρια). Αυτός ο μονεταριστικός σημειοκαπιταλισμός έχει φαινομενικά μια παρατεταμένη στασιμότητα, ύφεση, περιοδικότητα κρίσεων, γεωπολιτικές αντιφάσεις. Είναι όμως σε φάση επιτάχυνσης. Έχει αναπτύξει ταχύτητες ικανές να ακουμπήσουν το όριο του. Ο φραγμός της μεγέθυνσης έφερε φραγμό, πλαισίωση στην ατομική και συλλογική επιθυμία. Οι ροές της ακολουθούν πλέον το πλαστικό χρήμα και το e-banking.

Είναι πολύ χρήσιμος εδώ ο Μπωντριγιάρ με την "Διαφάνεια του Κακού" αλλά κυρίως με το "Συμβολική Ανταλλαγή και Θάνατος". Γιατί μέσα από τα μνημειώδη αυτά έργα του ’’σκοτώνει’’ τις ροές του κεφαλαίου ως κυκλωματικές, ως ατελέσφορες. Ταυτόχρονα εισάγει το δια-οικονομικό, ένα στοιχείο που αποκωδικοποιεί το χρήμα-χρέος ως διακτινισμένο, ως δορυφορικό φαινόμενο μιας υπερ-πραγματικότητας. Αυτή η τελευταία είναι που μονίμως ξεφεύγει από το θεατρικό εργαστήρι του συλλογικού ασυνείδητου....

Ηλίας Καραβόλιας – European Business Review